Aanleiding en verwachtingen

"Wat een beest" werd geroepen toen we de belangrijkste cel van de dag waarnamen en die typering was volledig terecht. Zware onweersbuien - zelfs meerdere situaties - werden verwacht op 22 en 23 juni en die zouden we krijgen ook, maar helaas inclusief alle overlast en schade die daarmee gepaard gaan. De meteo-uitgangspunten waren bijzonder, laten we zeggen een, zeker voor Nederland, tamelijk potente combinatie van parameters. Dat vraagt om een opsomming van de verwachtingen, weerkaarten en gebeurtenissen vooraf, en daarin kunnen we niet voorbijgaan aan de 22e want maar al te vaak zijn de gebeurtenissen over de kalenderdagen heen met elkaar verbonden. Voor wie direct het verslag wil bekijken: klik hier om de rest van de inleiding over te slaan.

22 juni: Tussen lagedruk ten westen en hoge druk ten ZO van ons land werd warme vochtige lucht aangevoerd. In de loop van de namiddag/avond werden over NW-Frankrijk onweersbuien gevormd die ZW-NL in de nacht bereikten en NNO waarts trokken. Het ging hierbij niet om al bijna inactieve exemplaren, maar vitale (multi-)cellen met als aandachtspunten hoge bliksemfrequentie, hagel en veel neerslag (er was alweer veel voor neerslag beschikbaar water beschikbaar). Er werden in de avond overigens ook meerdere supercellen gevormd en waargenomen.

Het KNMI beschreef de situatie als: Een frontensysteem, waarvan het koufront ons afgelopen nacht is gepasseerd, heeft een occlusie net noord van de Wadden, beweegt noordoostwaarts. Vanuit het zuiden nadert een volgend systeem, dat de begrenzing vormt met continentaal tropische lucht. Het warmtefront hiervan ligt komende middag boven de zuidelijke grens en rond 00 UTC ligt het gehele land in de warme sector. In de nacht naar donderdag nadert een Theta-W tong (Tw 19) het zuidwesten van het land. Deze Theta-W tong beweegt donderdag overdag langzaam over het land naar het noordoosten.

En: Later in de avond en in de nacht naar donderdag komen alle modellen met convectieve complexen boven het westelijke deel van de FIR. Het echt actieve buiengebied kan aan de Theta-W tong gekoppeld worden en lijkt in de ochtend het zuidwesten te bereiken.

Wel, de buiencomplexen voldeden volledig aan de verwachting en brachten zwaar onweer en veel neerslag over west-Nederland - zelfs al bleef een groot deel van het complex over zee. Het bracht wateroverlast, schade en verkeershinder over de Randstad met zelfs een dode te betreuren. In Rotterdam betrad een man zijn ondergelopen kelder en kwam om het leven door elektrocutie.

Estofex tekende een level-1 over (o.a.) vrijwel heel NL: "A level 1 was issued for extreme N France, SE England, Belgium and Netherlands mainly for severe wind gusts, excessive precipitation and to the lesser extent for large hail."

De hele zone met zware buien bewoog langzaam NO-waarts maar in de loop van de ochtend namen de buien snel in kracht af, de luchtmassa ten oosten ervan was namelijk stevig "gecapped". De opmaat voor de rest van de dag was echter wel gezet zo, zeker gezien de verwachtingen voor 23 juni. Het zag er echter niet goed uit voor de ochtendspits:

23 juni: Estofex tekende een level-2 over (o.a.) zuidoostelijk NL: "A level 2 was issued for northern central France into Belgium and north-west Germany mainly for severe wind gusts and large hail". Eromheen een ruime zone level-1: "A level 1 was issued from northern France, Netherlands, NW Germany and SE UK mainly for large hail, severe wind gusts, and tornadoes".

Relevante delen uit de forecast tekst:

SYNOPSIS

A small and intense cut-off low is slowly digging over Sicily. Ridging strengthens from the west Mediterranean to central and eastern Europe in the wake of a weak upper trough that leaves the forecast region over the east Ukraine. Between the ridge and low geopotential over western and northern Europe, strong mid-level flow is expected from the Bay of Biscay to southern Scandinavia. At lower levels, rich moisture remains over large parts of eastern Europe south of a cold front across the central Ukraine. Another tongue of rich moisture is present along a frontal boundary stretching across west Europe.

DISCUSSION

France, south-east England, Benelux into western and northern Germany

Widespread thunderstorms will go on during the night hours along the frontal zone over western Europe and are expected to affect also Thursday morning. Ahead of the main trough axis, weak ridging can be expected in the late morning hours and decreasing activity may allow for some diurnal heating of the moist low-level air mass. Due to the overlap with an EML as indicated by latest Bordeaux ascent, high CAPE values of 1000-2000 J/kg are possible.

Initiation is most likely along the sea breeze convergence over northern France into the Netherlands. However, overcast conditions and rain of overnights storms may limit CAPE here. Further storms are expected along the southern edge of overnights outflow boundaries over France, Benelux, and northern Germany. Vertical wind shear will be strong with 15 to 20 m/s deep layer shear, and splitting storms or multicells / bow echoes are forecast. Main threat will be severe wind gusts along with large hail. Widespread hail / wind events are most likely in the corridor highlighted by the level 2. One or two MCSs can be expected to move into north-western Germany late in the period, with severe wind gusts the main threat.

Higher shear and more favourably curved hodographs are expected near the coasts including the south-east British Isles, and the sea-breeze could support more low-level convergence. If diurnal heating can lead to sufficient low-level buoyancy, supercells and bow echoes could form near the shores of France and the Netherlands, posing a threat of tornadoes, large hail and severe gusts.

De KNMI Guidance van 23/6 05:08 lt:

Guidance modelbeoordeling
Modellen algemeen tot +48 uur, geldig tot vrijdag 24 juni 2016 24.00 locale tijd
Guidance modelbeoordeling voor Nederland, de Nederlandse kustwateren en de Noordzee, gebaseerd op de HIRLAM run van 00 UTC en de overige genoemde modellen en gidsen met bijbehorende runtijd.

Modelbeoordeling door meteoroloog

Synoptische situatie:
Een hoogtetrog langs 15W beweegt langzaam oostwaarts en ligt morgenmiddag met de kern boven Ierland. Ten oosten van een koufront boven de Britse Eilanden bevindt ons land wordt warme en vochtige lucht (?w850 wordt 18/19 graden, dauwpunt ca. 18 graden). Het koufront bereikt waarschijnlijk pas vrijdag in de loop van de dag het westen van ons land. In de warme sector ontstaan diverse kleinschalige thermische vores/lagedrukkernen tot de doorkomst van het koufront over het aandachtsgebied trekken. Deze vores zijn veelal de voorkeursgebieden voor buienontwikkeling.

Modelbeoordeling:
Geen enkel model heeft het onweer/neerslag van vannacht verwacht en actueel is er weinig correlatie tussen de berekende neerslagen in de modellen onderling. Modellen geven wel allemaal een potentieel gevaarlijke weersituatie aan die zolang het koufront niet gepasseerd is zal aanhouden. De grote vraag zal niet zozeer zijn of er zware onweersbuien tot ontwikkeling komen maar meer de vraag waar en wanneer. In alle modellen kunnen de buien fors uitpakken. De benodigde energie is hiervoor in ruime mate voorradig. MUCAPE (met de aanname vanaf de grond) X wind shear komt ruim boven de 100. Met een waterinhoud> 35 mm een lokale uur som van Harmonie > 20 mm (weliswaar zeer lokaal) en FF700hPa >35 kn, maar gust <41 en <40 beneden 850 hPa kom je met de beslissingsboom tot oranje lokaal hagel> 2 cm en lokaal 50 mm in 1 uur. Forceringen in de bovenlucht lijken geen rol te spelen bij de buienvorming. Over de ontwikkelingen komende nacht is alles te zeggen, maar weinig is zeker. Kortom de positie van de vore een grote zal spelen in het proces van de buienvorming en lopen de modellen flink uiteen met als gevolg dat de timing en locatie van de buien van run tot run en van model tot model anders is. Forceringen in de bovenlucht lijken geen rol te spelen bij de buienvorming. De kortgolvige verstoringen die soms zichtbaar zijn lijken een gevolg van de buien te zijn dan een oorzaak.

Aandachtspunten

Temperatuur:
Tx in het oosten/zuidoosten mogelijk 30 °C, maar onzekerheden zijn natuurlijk zeer groot. Door de zware buien zal de temperatuur een grillige verdeling vertonen.

Wind:
Tot nu toe max. windstoot 41 kn (Cabauw) (ook door geen een model berekent) Het worstcasescenario zit in Harmonie, voor in Zuid-Limburg (de heuvels) tot 34 knopen. In de nacht naar vrijdag in het gehele land, maar dan tot 56 kn. in Harmonie. Impulsuitwisseling en waterloading leveren de grootste bijdrage.

Bewolking:
In het zuidwesten voornamelijk boven zee Cb’s met toppen boven FL350-400. De vraag is hoever deze vannacht het land op komen. Vanaf komende nacht van tijd tot tijd geclusterde Cb's met toppen FL370. Boven zee in vores kans op St.

Neerslag:
Geen een model geeft de actuele buien situatie goed weer. Modellen lopen ook nog steeds uiteen v.w.b. de trekrichting van de buien. Hirlam laat de grootste activiteit boven de Noordzee blijven, evenals Harmonie38. EC en vooral Harmonie36 komen verder landinwaarts met de buien. Voor morgen overdag en zien opnieuw verschillen ontstaan. De overeenkomst in de Harmonieruns is dat die beide zeer lokaal forse buien geven. In EC en Hirlam zien we die intensiteiten uiteraard minder goed terug omdat die modellen convectie moeten parametriseren. Verder zijn er voldoende parameters aanwezig die duiden op zware buien. Zo is de CAPE de komende periode veelal boven de 2500 J/kg en ligt de effectieve windschering tussen de 30 en 40 kn, de hoogste waarde als de buien vanaf de grond ontstaan. Convectiemodus daarom veelal multicells. Uit het stroomschema/beslissingsboom voor convectie blijkt dat er bij buien een kans is op hagel > 2 cm en mogelijk ook zware windstoten.

Zicht:
Op zee in vores en nabij het koufront matig tot slecht (hoge dauwpunten, koud zeewater en weinig menging). Uiteraard ook slecht in de zware onweersbuien.

Paraaf meteoroloog: tolvd
Uitgifte: 23/06/2016 05.08 uur LT.

KNMI Weerkaartjes erbij:

Stormchase

Gezien de diverse verwachtingen zal het niemand verbazen dat ik een chasedag gepland had, de hele dag vrijgenomen en ook nog een halve dag op vrijdag - het zou eens een nachtelijk latertje worden! Het plan was om ondanks de vrije dag op kantoor te lunchen en van daaruit te nowcasten. Ik zit dan dichtbij de kruising A2/A59 en beschik dus zo over goede opties om snel in elke richting te kunnen verplaatsen.

10:36 Op weg naar kantoor zie ik in westelijke richting een wolkenmuur die de grens van de outflow van het buiencomplex over west-NL markeert. De activiteit ervan nam af maar tegen twaalven kregen we zowaar nog wat regen over Den Bosch. Meteen daarna - verrassend snel vond ik - klaarde het op en begon zowel de temperatuur als de luchtvochtigheid snel te stijgen. En dat zou nog wel even doorgaan...

13:45 Vertrek vanaf de P+R aan de achterkant van het station. Na enig overleg (beste windprofiel westelijk van ons, meer CAPE oostelijk) besluiten we een stukje westelijk te gaan aan de A59 en daar verder te nowcasten.

14:15 In het Maas-landschap in de omgeving van Dussen. Huh, we voelen een briesje uit het westen. De bovenstroming is meer zuidwestelijk zo aan de bewolking te zien. Het is ruim 25°C, en dat is een graad minder dan in Den Bosch. Op de Estofex sfc observations vinden we de westenwind niet echt terug, het is een meer veranderlijk beeld. Wel hogere temperaturen en (vooral) hoge dauwpunten meer oostelijk! Er ligt een zone met wel erg vochtige lucht vanuit Frankrijk over België over het zuidoosten van NL. Over de Limburgen lijkt een (thermisch) laagje aanwezig?

15:24 ... en zo komen we uit in het Maaslandschap in de omgeving van Het Wild... De ontwikkelingen die we zagen lostten net zo snel weer op als dat ze ontstaan waren. Opvallend, naar het westen toe middelhoge bewolking zichtbaar (die zich langzaam in oostelijke richting zou uitbreiden), naar het oosten toe onbewolkt, maar niet helder, een beetje "melkachtig". De temperatuur neemt toe tot 29°C en het uitzicht rondom was prima maar we stonden wel erg in de zon. We zochten verderop een laantje voor wat schaduw tijdens het wachten. 😀Dauwpuntgewijs:

17:30 We zijn rond 16:30 op weg gegaan nadat een heel veld AC Undulatus zagen omslaan in AC Floccus en verder weg in het zuidoosten een paar torens zagen opkomen. We belanden in de omgeving van Volkel en op de actuele beelden is een enkele kleine onweersbui net over de grens bij de oosterburen ontstaan. We kijken in die richting en kunnen maar niet geloven dat een van de formaties die we kunnen zien onweer oplevert... het moet daar ergens achter zitten! We besluiten op weg te gaan naar Venray.

17:55 Gestopt langs de Middenpeelweg om naar de convectieve pogingen ons heen te kijken waarbij de nadruk opnieuw op het zuidoosten lag. Ook veel mooie taferelen op middelhoog niveau zichtbaar, dus dat maar uitgebreid vastgelegd. We zagen AC Undulatus, Virga en Floccus:

Alle convectieve pogingen mislukten echter. Kennelijk was de warme luchtmassa nogal dik (=hoog) en ook was duidelijk te zien dat op enige hoogte een behoorlijk droge luchtlaag aanwezig was.

Mesoscale Discussion Valid: Thu 23 Jun 2016 14:00 to Thu 23 Jun 2016 18:00 UTC
Issued: Thu 23 Jun 2016 14:32 Forecaster: LANKAMP / TIJSSEN

Convective debris is quickly moving away in The Netherlands and Belgium, allowing a couple of hours of strong insolation and surface heating. Surface observations indicate that air mass recovery is fast, with 28 to 30 degrees in large areas and dew points in the lower 20's (20-22)... resulting in mixing ratios of 15-17 g/kg. The afternoon soundings (12Z) from Trappes and Essen appear largely clear of convective debris. These show slightly less steep mid-level lapse rates than anticipated from DMO output, however, 1500 to 2000 J/kg of CAPE should be available. As the upper level trough moves eastward, DLS is expected to increase to ~ 23-25 m/s over the eastern parts of Belgium and The Netherlands... and western Germany... in the evening hours. There is a good shear/instability overlap over much of the region and it should provide adequate support for strong and long lived convection.

Satellite images reveal that cumulus convection has started in an area from N France to NW Germany. In the coming hours CI is expected to evolve in this area. Initially, scattered to isolated initiation is expected, as a result of thermal destabilization. At a later stage, storms are expected to cluster as the shear profile gradually becomes more unidirectional. At time of writing, 1400 Z, surface winds are still backed to the SE or E over eastern NL and Belgium and W/NW Germany, in some places even NE. Using a modified blend of the Trappes/Essen soundings, this results in 100-150 m2/s2 of 0-1 km SRH. Therefore, given the strong instability and presence of more than decent shear, there is a moderate to high risk of large hail (3-5 cm) and damaging wind gusts with any storm that develops. If adequate low-level shear is present, a given storm could easily become a supercell and result in a risk of a (strong) tornado. Excessive convective precipitation is also possible, given the unusually high PW values of the airmass.

18:30 Aan de Duitse kant van de grens (where else ...) zijn de eerste buien actief en we zien dat in het gebied met convectie dat we in het oog houden steeds forsere pogingen. Dat ziet er goed uit, dus de tocht naar Venray hervat!

19:00 Gearriveerd en wat ten zuiden van Venray hebben we goed zicht op imposante wolkenpartijen in oostelijke en noordoostelijke richting:

19:50 We besluiten noordoostelijk te gaan om e.e.a. beter te bekijken, dus de A73 op richting Gennep. Ik zit onderweg wat zorgelijk in ZW richting te kijken, een ruim aambeeld en hoe donker ziet het eruit! Even later als we de snelweg verlaten hebben is de beslissing dan ook snel genomen. Een supercell is ontstaan en onder Eindhoven NL binnengekomen. Deze trekt met een steeds verder naar het oosten afwijkende richting verder - daar moeten we bij zijn! Het ding ziet er op de radarbeelden, maar ook onderweg zeer imposant uit. Wat een aambeeld en hoe enorm donker werd het eronder! Tijdens de rit zuidwaarts geeft de autothermo nog steeds 31°C aan...

20:40 Gearriveerd te Horst en westelijk van ons zien we het gevaarte staan met flink wat ontladingen (met goed zichtbare kanalen) bovenin de wolkentoren. Wat een enorm geblokt geval - een supercel die op ons afkomt en waar je niet onder terecht wil komen. Enig overleg volgt, we moeten veiligheidsgewijs i.i.g. wat zuidelijker of zuidwestelijker van hier terecht komen, Sevenum is een goede bestemming zo te zien maar dat is wel een omgeving met weinig vrijzichtpunten. Richie en Michiel nemen het voortouw in de herpositionerings- en speurtocht die nu volgt!

Ik realiseer me op dit moment ook weer hoe lastig het vaak is als je net als ik vrijwel altijd alleen op pad bent. Verkeersdeelname, nowcasten, de zaak visueel in de gaten houden, routeplannen en zichtpunten zoeken - valt niet mee om dat allemaal min of meer tegelijkertijd goed te doen. Kost me soms fotokansen en is bij cellen van dit kaliber misschien ook niet altijd even veilig. En nu hoef ik alleen maar achter twee mede-chasers aan te rijden die heel goed weten wat te doen!

Typische signatuur bij Valkenswaard (hook echo).

Saves the moment - hartelijk dank Marleen!

Nu staan we goed voor. Je moet bij zo'n cel altijd weer snel weg kunnen dus stel ik ;-)  een bescheiden hoeveelheid apparatuur op: 2 statieven, 3 camera's en vier tassen... Op de volgende foto's de basis van de cel, we kijken in WNW richting waarbij de zware wolkentoren meer naar rechts staat met af en toe prachtige ontladingen bovenin (repeterende kanalen zichtbaar). Maar die hogere delen kan ik van hieruit niet meer goed fotograferen, maar dat doet niet af aan wat voor ons uit te zien is! Bijzonder beweeglijke inflowtaferelen en we zien een shelf aan de achterkant van de cel - RFD aan het werk.

We got cows! 😄

21:04 Bij het naderen werden met regelmaat forse CG ontladingen geproduceerd, dus dat maar eens proberen vast te leggen. Bij nog daglicht kon ik met afgeknepen camerasettings een sluitertijd van 2 seconden halen. Goed genoeg voor bliksemfotografie maar zelfs koeien zijn bij die sluitertijd te snel en dus bederven ze als vage vlekken de voorgrond. :-) Oh well.

Opvallend weer bij zo'n cel, de "smooth lightning", de CGs waren glad en zonder vertakkingen. Die overigens wel te zien waren bij de ontladingen hogerop in de cel.

21:08 e.v. De cel trekt in ONO richting verder en zal dus - steeds dichterbij komend - voor ons langs passeren. Op de volgende foto's het dus steeds naderende RFD "gust front". Op de laatste foto's uit deze serie is voor wie goed kijkt vaag de lager liggende wallcloud erachter te ontwaren. We zagen geen indraaiende neerslag, de typering werd zo een "dry RFD" aldus Michiel. Een heel imposant tafereel, al zagen we ook dat de RFD al een heel fors stuk van de basis omvatte - dat zal de cel gaan kosten.

De foto's en video hieronder doen geen recht aan hoe donker het werd, de fotografen onder ons zullen het weten als ik de cam-settings opnoem:

• Bliksemfotografie vanaf statief: F10, ISO 100, 2 seconden sluiter;
• Overige beelden uit de hand geschoten: F4, ISO 500, 1/25 seconde sluiter.

Hieronder video van (de laatste fase van) het naderende RFD gustfront. Ik heb niet versneld en het oorspronkelijke geluid laten staan voor het juiste sfeerbeeld. Je zult dus moeten dealen met onze chaser "chat and babble". :-) Ik vind de kwaliteit wat tegenvallen, de video was een tikkie onderbelicht en ik heb daarom wat licht toegevoegd maar daar heeft het contrast wel onder geleden.

21:20 e.v. We kijken nu ONO-waarts naar de achterkant van de cel. Hierboven, we zagen niet een flanking line maar deze mooi scherp getekende convectieve toren bevond zich wel ongeveer op de plaats waar normaal gesproken zich de flanking line aan de stijgstroom zou bevinden.

Na enig beraad was dit wel alles wat we konden doen met deze cel en letten we op een lijnvormige neerslagreflectie met veel gedetecteerde ontladingen die van de omgeving van Brussel NO-waarts trok, maar steeds meer oostwaarts afweek, al leek dat meer door aangroei te komen. Op weg naar midden-Limburg dus, maar we ontkwamen niet meer aan bijna voortdurende neerslag, soms nog eens zwaar ook - dat betekende ook meteen geen bliksemfotografie. In de omgeving van Kelpen-Oler kwamen we nagenoeg in de lijn terecht met opnieuw zware neerslag en een fraaie lichtshow, als sfeer-impressie een korte video: